De meeste mensen leerden lezen op school. Maar niet elke student of wetenschapper kan snel en volgehouden lezen betekent.
Afhankelijk van waar je mee te maken heeft, moet je anders lezen. Vooral in de geesteswetenschappen, zoals politieke wetenschappen of filosofie, moet je je voorbereiden op veel lezen. Daarom is het vooral daar belangrijk dat je vertrouwd raakt met het lezen van academische teksten, want anders ben je daarmee al gauw elke dag meerdere uren bezig ... en zonder dat er echt iets blijft hangen.
Het wordt moeilijk wanneer de examenfase nadert en je je realiseert dat de professor in sommige colleges slechts één van de drie voor het examen relevante teksten heeft uitgelegd. Kort voor het examen moet je de teksten dan nog eens goed benaderen en belangrijke informatie die nog niet is genoemd eruit filteren.
Hoe kun je productiever lezen?
De meeste leesgidsen zijn verdeeld in ongeveer 7 stappen, waarbij je de tekst eerst van hogerhand bekijkt en een algemeen idee krijgt. Dan kun je meer en meer in detail treden. Op die manier hoeft je je er minder druk over te maken dat je de tekst bijna woord voor woord moet reproduceren, en is de kans groter dat je de algemene boodschap van de tekst begrijpt.
Overzicht van de tekst
In plaats van de tekst rechtstreeks van boven naar beneden te lezen, is het de moeite waard om vooraf de structuur ervan te bekijken. Wanneer je door de tekst bladert, kun je nagaan of er binnen de subhoofdstukken andere paragrafen en rubrieken zijn die in één zin kunnen worden samengevat. Of mogelijk vind je ergens grafieken die een tekst samenvatten of toelichten.
Bekijk de inhoudsopgave
De inhoudsopgave geeft inzicht in de structuur via de kopjes, maar ook in de hoofdpunten van de inhoud en hoe die zijn georganiseerd. Zo kan bijvoorbeeld een specifieke casestudy als subkopje van een hoofdstuk worden genoemd, of kun je in de woordkeuze van het kopje al zien in welke richting het moet gaan.
Tekst scannen
In deze stap kun je jezelf een tijdslimiet opleggen, bijvoorbeeld 10 seconden per pagina, zodat je niet per ongeluk terugvalt in gedetailleerd lezen. Lees bij het scannen niet woord voor woord, maar probeer dingen op te pikken die belangrijk kunnen zijn. Dit zijn bijvoorbeeld koppen, gecursiveerde technische termen, lijsten met opsommingstekens of zelfs grafieken, die je in deze stap wat nader kunt bekijken. Je hoeft in deze stap niet per se maar één keer te scannen, maar kunt het ook meerdere keren doen.
De voornaamste boodschappen markeren
De vuistregel dat je niet in boeken moet schrijven, geldt niet voor wetenschappelijke teksten. Hier kan markering het leerproces verbeteren omdat je de boeken als werkinstrument gebruikt. Markeer wat je belangrijk vindt; dit kan van persoon tot persoon verschillen. Het belangrijkste is dat de markeringen als geheel de kernboodschap van de lezing ondersteunen. Als je er zin in hebt en denkt dat je er baat bij hebt, kun je zelfs een markeringssysteem bedenken waarbij je bijvoorbeeld één kleur gebruikt voor voorbeelden, één voor technische termen en één voor argumenten. Symbolen, vragen aan de zijkant van de tekst of je eigen inzichten tijdens het lezen moet je ook noteren.
Je hoeft niet de hele bron te lezen
Productief lezen betekent ook dat je geen tijd verspilt aan passages die je niet nodig hebt. Als je merkt dat er irrelevante gedeelten zijn, misschien omdat ze niet in het onderwerp passen of omdat je de informatie al uit een ander werkstuk hebt gehaald, kun je alvast naar het volgende gedeelte gaan.
Delen samenvatten
Aan het eind van een groter deel kun je de belangrijkste uitspraken van de auteur samenvatten, misschien zelfs in een extra document dat je dan als studienota kunt gebruiken in de examenfase. Er zijn twee verschillende methoden om samen te vatten. Ofwel probeer je een samenvatting direct uit het hoofd te schrijven en zo het leerproces al te stimuleren. Daarbij kun je later eventueel ontbrekende informatie toevoegen. Ofwel neem je aantekeningen en formuleer je ze opnieuw. Dat kan minder tijdrovend zijn als je al goed aan de aantekeningen hebt gewerkt.
Toepassing als laatste stap
Veel mensen zijn bijzonder sterk in het onthouden van wat ze hebben gelezen zodra ze het toepassen. Dit betekent niet dat je elke wetenschappelijke tekst aan een empirische studie moet onderwerpen. Je kunt echter een alledaags voorbeeld kiezen dat je een beetje kent en de uitspraken van de tekst daaraan toetsen. Misschien vind je in deze stap zelfs mogelijke punten van kritiek, die je in de volgende cursus kunt behandelen. Zelfs als je voorbeelden doorwerkt of een technisch woord beter begrijpt door meer onderzoek, helpt dit al bij je leerproces.
Conclusie: Lezen moet je leren
Iedere student kan lezen, maar slechts weinigen kunnen aan het begin van hun studie goed lezen. Toch zijn de teksten die je bij je studie krijgt één van de belangrijkste instrumenten om zoveel mogelijk uit je studie te halen. Wie productief en duurzaam heeft leren lezen, haalt dus veel meer uit de teksten en begrijpt de belangrijkste boodschappen in plaats van bij oninteressante details te blijven stilstaan.
Als je je productiviteit nog verder wilt verhogen, moet je ook aandacht besteden aan je persoonlijke behoeften en aan een omgeving die vrij is van afleidende factoren. Vooral als je graag wetenschappelijke teksten leest voordat je gaat slapen, is het bed vaak erg oncomfortabel. Met een verstelbare lattenbodem kun je een positie kiezen die behaaglijk is om te lezen. Het achtergrondgeluid of, in het geval van beeldschermen, de helderheid en warmte van het licht zijn ook mogelijke factoren die het lezen meer of minder aangenaam maken.
